OVP’nin istihdam konusunda en dikkat çekici kısmı iradi işsizliğin ilk kez gündeme gelmesi. İradi işsizlik hem ilk kez OVP’de yer alıyor hem de ilk kez gündeme geliyor. Programda, bu konuda, “İradi işsizlik azaltılacak, atıl işgücünün harekete geçmesi sağlanacak” deniyor.
Ekonominin 3 yıllık hedef ve politikalarının yer aldığı 2025-2027 döneminin kapsayan Orta Vadeli Program (OVP) açıklandı. Programda, önümüzdeki üç yıl hem sosyal güvenlik alanında hem de istihdamda yapılacaklar detaylı şekilde madde madde anlatılıyor. Bunların neler olduğuna gelecek yazılarımda değineceğim.
Ama kısaca istihdam konusuna değinmek gerekirse; program döneminde istihdamın yıllık ortalama 758 bin kişi artması bekleniyor ki, bu da üç yılda 2 milyon 274 bin kişiye yeni istihdam yaratılacağı anlamına geliyor. Beklenti, dezenflasyon sürecinin etkisiyle programın ilk yılında, yani 2025’de işsizlik bir nebze artarak yüzde 9,6 olacak, ancak uygulanan politikalar kapsamında bu oran 2026’de yüzde 9.2’ye, 2027’de de yüzde 8.8’e gerileyecek.
OVP’nin istihdam konusunda en dikkat çekici kısmı iradi işsizliğin ilk kez gündeme gelmesi. İradi işsizlik hem ilk kez OVP’de yer alıyor hem de ilk kez gündeme geliyor. Programda, bu konuda, “Toplumsal olarak yaygın refah artışının, gelir dağılımını iyileştirmenin ve yoksullukla mücadelenin en etkin ve sürdürülebilir aracının kayıtlı istihdam olduğu bilinciyle iradi işsizlik azaltılacak, atıl işgücünün harekete geçmesi sağlanacak” deniyor.
KİM BU İRADİ İŞSİZLER?
Peki, nedir iradi işsizlik? Eminim birçok kişi ilk kez bu kavramı duyuyordur. İradi işsizliğin birçok tanımı var. En basit haliyle; kişilerin kendi istekleri ile işsiz kalmayı tercih etmeleri, piyasadaki ücrete razı olmadıkları için çalışmak istememeleri veya bir süre çalışmışlarsa da “artık çalışmak istemiyorum” deyip, işten ayrılmaları. Mesela, kısa bir süre çalışmış ancak sonradan eşinin aileyi geçindirmesi nedeniyle işten ayrılıp, evde oturan kadınlar, iradi işsizliğe gösterilen örnekler arasında.
Bu şekilde olan işsizlerin sayısı nedir, tam olarak bilinmemekle birlikte işgücü istatistikleri bu konuda biraz bilgi veriyor. TÜİK’in verilerine göre 2024’ün Haziran ayı itibariyle atıl işgücü oranı yüzde 29’larda. Geçen seneni aynı döneminde ise bu oran yüzde 16’larda. Altını bir kere daha çizeyim, atıl işgücü tam olarak iradi işsizlik rakamını vermiyor ama en azından bir fikir veriyor. Aynı şekilde 15-34 yaş arasında olup da ne eğitimde ne de istihdamda olanların sayısı da yaklaşık 25 milyona yakın.
SOSYAL YARDIMLARA DÜZENLEME
İradi işsizliğin nedenleri hakkında biraz araştırma yaptım. Maaş beğenmeme, ailenin gelirine razı olma gibi birçok neden var ama asıl bir neden daha var; o da, sosyal yardımlar. Yani, devletin sunduğu sosyal yardımlardan yararlanıp, çalışmamayı tercih etme iradi işsizliğe neden oluyor.
Görünen o ki, devlet yardımlarının, kişileri çalışma hayatından uzaklaştırdığı tespit edilmiş ki, Orta Vadeli Programa, ilk kez iradi işsizlik kavramı girmiş. OVP’de bu konuda atılacak adamlar da tek tek sıralanıyor. Bu kapsamda, işgücü piyasasında sunulan uygun istihdam olanaklarını ve insan kaynağını aile bazlı olarak izleme ve eşleştirme mekanizmaları geliştirilecek ve sosyal yardım alanların istihdama geçiş olanakları artırılacak. Benzer şekilde programın uygulanacağı üç yıllık süreçte sosyal yardımlar da gözden geçirilecek, eğer yardımlar, kişileri çalışma hayatından uzaklaştırıyorsa, yeniden düzenlenecek.
ASGARİ GELİR GARANTİ EDİLECEK
OVP’de iradi işsizliğin azaltılması için yapılacaklar madde madde sıralanıyor. Paylaşayım:
- İş ve meslek danışmanları aracılığı ile aile bazlı izleme sistemine geçiş sağlanarak, istihdam fırsatlarının daha fazla kişiye ulaştırılması sağlanacak.
- Çalışma çağındaki her bireyin üreterek gelir elde edeceği beceriler ile aidiyet hissedeceği meslekleri edinmesine yönelik programlar hayata geçirilecek.
- Sosyal yardım sistemi gözden geçirilecek, işgücüne katılıma mani olmayacak şekilde bütünleşik bir yapıda, aile odaklı ve fert başına asgari bir geliri garanti edecek şekilde yeniden kurgulanacak.
- Sosyal yardım yararlanıcılarının istihdam edilebilirliği için eğitim ve meslek edindirme faaliyetleri yaygınlaştırılacak.
Noyan Doğan/Hürriyet Gazetesi
