Kamuda çalışma süresi haftalık 40 saat, özel sektörde ise haftalık 45 saat. İşçi statüsünde çalışanlar için bu 45 saatlik çalışma süresinin üzerindeki her bir çalışma, fazla mesaiye girer ve ücretlendirilir. Türkiye’de, mesai saatleri Avrupa’ya göre daha uzun. Son haftalarda mesai saatlerinin kısılacağı konusu gündemde. Hatta bu konuda kamunun taslak hazırladığı da yazılıp, söyleniyor. Peki, mesai saatleri kısalacak mı?
Bir süredir okuyuculardan mesai saatleri ile ilgili sorular alıyorum. Okuyucular, ‘mesai saatleri düşecekmiş, doğru mu?’ diye soruyor, kimi okuyucular da ‘mesai saatleri kısalırsa ücretler de düşer mi?’ diye merak ediyor. Doğrudur, son haftalarda mesai saatlerinin kısılacağı konusu gündemde. Hatta bu konuda kamunun taslak hazırladığı da yazılıp, söyleniyor. Yine söylenenlere göre mesai saatleri kamuda 40, özel sektörde ise 35 saate düşecek.
İşin aslı, mesai konusu, ilk olarak Hazine ve Mali Bakanı Mehmet Şimşek’in kamuda tasarruf paketi ile ilgili detayları açıklaması sırasında; kamuda esnek ve uzaktan çalışma modellerinin geliştirileceğini gündeme getirmesi ile konuşulmaya başlandı ve esnek ve uzaktan çalışma uygulaması, kamuda mesai saatleri kısılıyor gibi algılandı.
Ardından Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Vedat Işıkhan, ücretler, iş sağlığı ve güvenliği, işçilerin refahı, çalışma süreleri, istihdam ve iş gücü piyasası uygulamalarının önümüzdeki dönemde gündemlerinde olduğunu açıklaması üzerine yine konu mesai saatleri kısalıyor şeklinde yorumlandı. Şu bilgiyi de vereyim, geçen senenin sonunda mesai saatlerinin kısaltılması konusunda Meclis’e kanun teklifi de verilmişti ama kabul görmedi.
KAMUDA 45, ÖZELDE 40 SAAT
Peki, mesai saatlerinde mevcut durum ne? İş Kanunu’na göre kamuda çalışma süresi haftalık 40 saat, özel sektörde ise haftalık 45 saat. İşçi statüsünde çalışanlar için bu 45 saatlik çalışma süresinin üzerindeki her bir çalışma, fazla mesaiye girer ve ücretlendirilir. Ücretlendirme de, her bir saat fazla çalışma için verilecek ücretin yüzde 50 fazlası olarak uygulanır. Örneğin, bugün için saatlik asgari ücret 88.90 lira ve fazla çalışılan her bir saat için çalışana 133 lira ödenmelidir.
Haftalık 45 saatlik çalışma süresi işçi ile işverenin anlaşması halinde bölünebilir. Bu süre 6 güne de bölünebilir, 3 güne de bölünebilir; daha farklı da bölünebilir, 24 saatlik vardiyalı da çalışılabilir. Ancak haftalık çalışma süresi aşılamaz. Sağlık hizmetleri gibi bazı meslek gruplarında farklı uygulamalar da olabilir. Bu konuda Yargıtay’ın farklı farklı kararları da var ama o konulara girmeyeceğim.
DÜNYADA UYGULAMA NE?
Şu bilgiyi de paylaşayım; Türkiye’de, mesai saatleri Avrupa’ya göre daha uzun. Avrupa Birliği ülkelerinde ortalama haftalık çalışma süresi 36.4 saatlerde ve 35 saatlik çalışma süresine doğru da gidiyor. ABD’de ise 35-40 saat arasında değişiyor. Benzer şekilde Almanya’da da 35-40 saat arasında değişiyor, İngiltere’de ise 37.5 saat. Bizde de sendikalar her platformda ve toplu iş sözleşmelerinde 35 saati gündeme getiriyor. Aslında bu talep daha az çalışmak için değil de daha çok fazla mesai ücreti olarak ödenmesi yönünde talepler olarak da yorumlayabiliriz.
ÜCRET KONUSU GÜNDEMDE
Şimdi gelelim işin gerçeğine. Uzaktan çalışma, esnek çalışma gibi konuları mesai saati dışında tutuyorum; çünkü bugün birçok şirket bu uygulamaları zaten yapıyor. Kamu da buna hazırlanıyor. İş, mesai saatinin kısalmasına gelince; bu, beraberinde günlük ücret kavramını da gündeme getirecektir; özellikle de imalat ve hizmet sektörlerinde. Bu da işverenin kabul edeceği bir şey değildir.
Şunu net bir şekilde söyleyeyim, kamunun gündeminde yine kamuda esnek çalışma, uzaktan çalışma konusunda formül arayışları var ama özel sektörde, mesai saatlerinin azaltılması yönünde bir çalışma yok. Daha doğrusu, özel sektörün çalışma saatleri kamunun gündeminde olan bir konu değil. Buradan yola çıkarak, okuyucuların, ‘mesai saati kısalıyor mu?’ sorusunun cevabı, hayır, kısalmıyor.
Noyan Doğan/Hürriyet Gazetesi
