İlk sigorta girişi 2000-2008 ve 2008 sonrası olanların emekli maaşını belirlemede enflasyon yani TÜFE oranı ve büyüme hızı önemli rol oynuyor. 2021 yılında gerek enflasyonun yüksek olması gerekse de büyüme hızının 2021 yılında yüzde 11 gibi rekor seviyede olması emekli maaşını da ciddi etkileyecektir.
Okuyuculardan emeklilik ile ilgili çokça soru alırım. ‘Ne zaman emekli olurum, emeklilik şartlarım nelerdir, erken emekli olabilir miyim?’ sorularının dışında çalışanlar en çok ‘emekliliğim geldi şimdi mi emekli olsam, biraz daha beklesem mi, beklersem emekli maaşım artar mı?’ sorularının cevabını merak ediyor. Şunu hemen belirteyim, 2022 yılında emekli olmak avantajlı. Neden avantajlı olduğunu anlatacağım ama önce yine en çok merak edilen konuya, emekli maaşının nasıl hesaplandığına kısaca değineyim.
Emekli maaşı, karmaşık bir formülle hesaplanıyor. En basit haliyle anlatayım. 4/A’lı, yani işçi statüsünde veya halk arasında bilinen adıyla SSK’lı olarak çalışanlarda ilk sigortalı olduğu tarihe göre emeklilik maaşı farklı hesaplanıyor. Burada da 2000 yılı öncesi, 2000-2008 arası ve 2008 sonrası olmak üzere üç farklı tarih var. Çalışanın sosyal güvenlik için ödediği prim gün sayısı, aylık ortalama kazanç, enflasyon, büyüme hızı gibi faktörler emekli aylığının belirlenmesinde önemli rol oynuyor. Maaş hesabı yapılırken de kat sayı, aylık bağlama oranı, gösterge rakamı gibi formüller kullanılıyor.
AYLIK BAĞLAMA ORANI
Basit haliyle; ortalama aylık kazancın, prim gün sayısına göre hesaplanan aylık bağlama oranı ile çarpılması sonucu emekli aylığı tutarı belirleniyor. Ortalama aylık kazanç da dönemsel tüketici enflasyonuna göre hesaplanıyor ve büyüme hızı üzerine ekleniyor. Güncellenmiş aylık kazanç ile aylık bağlama oranının çarpımı sonucu emekli maaşı belirleniyor, bu maaş da geçmiş enflasyon oranında artırılıyor. Enflasyon artışında da ocak-haziran ve temmuz-aralık dönemlerindeki 6 aylık enflasyon etkili oluyor.
2000 yılı öncesi sigorta girişi olanların gösterge rakamı için çalışanın yıllık ortalama kazancı hesaplanıyor. Aylık bağlama oranının yüzde 60’ı, katsayı için de 12000 alınıyor. Buna uygulanan formül ile (Gösterge rakamı x Aylık bağlama oranı x Katsayı = Emekli maaşı) maaş belirleniyor.
MAAŞ HESAPLAMA FORMÜLÜ
2000-2008 arası ilk sigorta girişi olanlarda ise hesap değişiyor ve gösterge rakamı yerine güncelleme katsayısı kullanılıyor; emekli olunacak tarihten bir önceki yılın büyüme rakamları ve enflasyonu (TÜFE) hesaba katılıyor. Bu dönemde çalışanın 2000-2008 yıllarındaki sahip olduğu kazançları güncellenerek ortalaması alınıyor. Burada da aylık bağlama oranı da ilk 10 yıl için yüzde 3.5, sonraki 5000 gün için yüzde 2, sonraki 9000 prim gün için de yüzde 1.5 aylık bağlama oranı uygulanıyor. 2000-2008 arası sigortalı olanlara da (Güncelleme Katsayısı x Aylık Bağlama Oranı= Emekli maaşı) formülü uygulanıyor.
Peki, 2008 sonrası sigortalı olanların maaş hesaplamasına. 2008 yılından sonra sigortalı olanlarda yine emekli maaşı formülü değişiyor ve aylık kazancın ortalamasına, güncelleme katsayısına, TÜFE oranına bakılıp hesaplama yapılıyor. Güncelleme katsayısı emekli olunacak tarihten bir önceki yılın TÜFE oranı yüzde 30 olarak alıyor ve büyüme hızına göre belirleniyor. Aylık bağlama oranı yüzde 40 oranından hesaplanıyor ve 7000 günden fazla yatırılan primler için her yıl bağlama oranı yüzde 2 artırılıyor.
BÜYÜME ETKİSİ
Gelelim, bu yıl emeklilik dilekçesini vermenin neden avantajlı olduğuna. İlk sigorta girişi 2000-2008 ve 2008 sonrası olanların emekli maaşını belirlemede enflasyon yani TÜFE oranı ve büyüme hızı önemli rol oynuyor. 2021 yılında gerek enflasyonun yüksek olması gerekse de büyüme hızının 2021 yılında yüzde 11 gibi rekor seviyede olması emekli maaşını da ciddi etkileyecektir.
Örneğin, emeklilik dilekçesini 2021’in sonunda veya 2022’nin başında verenlerin maaşları 2020 yılındaki büyümeye göre -ki, yüzde 1,8 büyüme yaşandı- hesaplandı. 2021 yılına ait büyüme rakamı açıklandıktan sonra emekliliğini verenler ve bundan sonra emeklilik dilekçesi verecek olanların maaşı ise yüzde 11’lik büyümeye göre hesaplanacak. Tabi bir de maaşlarda enflasyon etkisi olacak. Daha açık bir anlatımla büyümenin yüksek olması güncelleme katsayısını etkileyeceğinden emekli maaşının yüksek olmasına neden olacak. Diğer taraftan enflasyonun da yüksek olması, yararlanılacak maaş zammının yüksek olmasını sağlayacak.
Noyan Doğan/Hürriyet Gazetesi
