SGK, Türkiye’nin en yüksek bütçeli kurumlarından biri ve genel sağlık sigortası da dikkate alındığında neredeyse nüfusun tamamına hizmet veriyor. Peki, 2023’te SGK’nın gelirleri ne oldu? Emeklilere kaç lira ödedi? EYT, SGK’nın bütçesini nasıl değiştirdi? Kime, ne kadar destek verdi? Gelirler, giderleri karşıladı mı? İşte, tüm detaylar.
Geçen yazımda, SGK’nın açıkladığı 2023 yılı verilerine göre aktif sigortalı ve emekli sayılarına değinerek, sosyal güvenlikte dengenin değiştiğini ve artık 1.66 çalışanın 1 emekliyi finanse ettiğini belirtmiştim. Bu dengenin değişmesinde önemli katkının da geçen sene çıkan EYT yasası olduğunu vurgulamıştım. Yazı sonrası okuyuculardan çokça soru ve yorumlar aldım. Konuyu bir adım daha ileri taşıyayım.
SGK, 2023 yılı faaliyet raporunu da yayımladı. Raporu incelediğim. Basit haliyle sosyal güvenlik diyoruz ama emekli maaşları, sağlık giderleri, teşviklerle devasa bir sistemden bahsediyoruz. Önemli bulduğum tarafları paylaşayım. Sağlık tarafını bir kenara bırakıyorum. Raporda çok ilginç bir tespitte bulunularak, SGK’nın, Türkiye’nin en yüksek bütçeli kurumlarından biri olup, genel sağlık sigortası da dikkate alındığında neredeyse nüfusun tamamına hizmet verdiğine dikkat çekiliyor. Ben demiyorum, rapor diyor.
EYT BÜTÇEYİ NASIL ETKİLEDİ?
Başlayayım. 2023’te SGK’nın toplam gelirleri 2.1 trilyon, giderleri ise 2.2 trilyon TL olmuş. Gelirler içindeki en yüksek kalemi, 1 trilyon 463 milyar TL ile prim gelirleri, giderleri içinde de en yüksek kalemi 1 trilyon 408 milyar TL ile emekli aylıkları oluşturuyor. SGK’nın 2023 yılı bütçesi yapılırken, öngörülen emekli aylığı ödemeleri 1 trilyon TL iken, bu rakam 1.4 trilyon olarak gerçekleşti. SGK’nın faaliyet raporunda, emekli aylık artışlarının öngörülenin üzerinde gerçekleşmesinin nedeni olarak, en düşük emekli aylığının yükseltilmesine ve EYT düzenlemesine bağlanıyor.
Nitekim 2023’ün Mart ayında EYT düzenlemesi sonrası yaşlılık aylığı başvurusunda bulunan yaklaşık 2 milyon sigortalıya, yaş şartı aranmaksızın aylık bağlandı. Raporda, normal süreçte yıl içinde ortalama 400 bin kişiye yaşlılık aylığı bağlanırken, 2023 yılı Mart ayı başından itibaren bir yılda bağlanan aylık sayısının yaklaşık 5 katı kadar aylık bağlandığı ifade ediliyor. Raporda, 2023 yılında, SGK’nın hem emeklilere ödenen emekli maaşları hem de sağlık dışında yaptığı diğer ödemeler kalem kalem sıralanıyor.
SGK KİME, NE KADAR ÖDEDİ?
- 2023 yılı içerisinde toplamda 16 milyon 30 bin kişiye; emekli maaşı, malullük aylığı ve vefat eden sigortalıların yakınlarına da ölüm aylığından oluşan toplam 1.4 trilyon TL aylık ödenmiş.
- Ramazan ve Kurban bayramlarında toplam 52 milyar TL bayram ikramiyesi verilmiş.
- 6.7 milyon kişiye 17.8 milyar TL geçici iş göremezlik ödeneği ödenmiş.
- 19 bin 501 kişiye toplam 1 milyar TL evlenme ödeneği verilmiş.
- 260 bin 220 kişiye 670.2 milyon TL cenaze ödeneği ödenmiş.
- Geçen senenin sonunda emeklilere bir defaya mahsus 5 bin liralık ikramiye ödenmişti. Önce çalışmayan emekliler dendi, sonra tüm emekliler kapsama alındı. Bu kapsamda 15.3 milyon emekliye 68 milyar TL ödeme yapıldı.
- 445 bin 807 kişiye 230.7 milyon TL emzirme ödeneği, bin 339 kişiye 562.5 milyon tütün ikramiyesi, şehit çocuklarına 6.8 milyon eğitim ödemesi ve diğer ödemelerde dahil olmak üzere 2023 yılında toplam 1.8 milyar TL ödeme yapıldı.
- Yine 2023’ün başında hatırlayacaksınız memurlara yönelik 3600 ek gösterge uygulaması yapıldı. Bu kapsamda da toplam 1.5 milyon memura 1.3 milyarlık TL’lik aylık farkı ödendi.
206 MİLYAR TL DESTEK VERİLDİ
Buraya kadar yazdıklarım SGK’nın emeklilik ile ilgili rasyoları. Bir de SGK’nın uyguladığı teşvikler ve bu teşvikler kapsamında ödenen tutarlar var. 2023, yılında teşvik ve destek adı altında toplam ödenen tutar, 206 milyar TL olmuş. Destekler içinde en yüksek kalemi ise 121 milyar TL ile malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primleri işveren hissesi 5 puanlık indirimi tutuyor. İkinci en yüksek tutar ise 34 milyar TL ile asgari ücret desteği; onun ardından da 14.6 milyar TL ile genç, kadın ve mesleki belge sahibi olanların istihdamına yönelik sigorta primi desteği geliyor.
Özetle, SGK’nın, 2023 yılı bilançosuna baktığımızda; toplam gelirleri 2.1 trilyon, giderleri ise 2.2 trilyon TL olmuş. Açık, 39.3 milyar TL olarak gerçekleşmiş. Gerçekten de SGK, Türkiye’nin en yüksek bütçeli kurumlarından biri. Devasa bir sistemden ve bu sistemin de sürdürülebilirliğinden bahsediyoruz.
Sadece durum tespiti yaptım, herhangi bir yorumda bulunmayacağım. Ama şunu söyleyebilirim, emekli maaşlarının düşüklüğünü, emeklilere seyyanen zam yapılıp yapılamamasını, stajın emeklilikten sayılması için düzenleme yapılamamasını, EYT sonrası haksızlığa uğrayan yeni kesime kademeli emeklilik hakkının neden tanınmadığını aslında yukarıdaki anlattıklarım ve SGK’nın kamuoyuna açık bilançosundan net şekilde anlaşılıyor.
Yazmadığım bir şey daha var; o da, bu bilanço karşısında önümüzdeki yıllarda ne yapılacağı. Ona da gelecek yazımda değineceğim.
Noyan Doğan/Hürriyet Gazetesi