Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı, yayınladığı, 2023 Kahramanmaraş ve Hatay Depremleri Raporu’nda sigorta sektörüne de detaylı yer vererek, bundan sonrası için atılması gereken adımları sıraladı. Bu kapsamda; afetlerin yol açtığı finansal yükün hafifletilmesi açısından tüm afet tehlikelerini kapsayacak zorunlu afet sigorta mekanizmasının geliştirilerek, başta deprem bölgesi olmak üzere ülke genelinde yaygınlaştırılması ve afet sigortası beyanı ve ödemesinin etkin takibinin sağlanması gerektiği belirtildi. Kamu altyapı ve üstyapı varlıklarının da sigortalanabilmesine yönelik sistemlerin geliştirilmesi ve mevzuat düzenlemesi gerektiğine de değinilen raporda, gerek bireylerin gerekse de firmaların sigorta kapsamlarının genişletilmesi suretiyle sigortalı ve sigortasız zararlar arasındaki mali farkın kapatılarak, kamu kesimi ile risk paylaşımının sağlanması gerektiğine dikkat çekildi.
Depremin, Türkiye ekonomisi üzerindeki toplam yükünün yaklaşık 2 trilyon lira (103,6 milyar dolar) düzeyinde olduğu tahmin ediliyor. Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı, ‘2023 Kahramanmaraş ve Hatay Depremleri Raporu’ yayınladı.
Raporda, depremin Türkiye ekonomisi üzerindeki toplam yükü içerisinde en önemli bileşenini yüzde 54,9 oranı ve 1 trilyon TL (56,9 milyar dolar) ile konut hasarının oluşturduğuna değinilerek, ikinci ağırlıklı hasar kaleminin ise kamu altyapısı ve hizmet binalarındaki yıkımdan oluştuğu (242,5 milyar TL/12,9 milyar dolar) belirtildi.
Raporda, konut hariç özel kesim hasarı ise (222,4 milyar TL 11,8 milyar dolar) ile bir diğer önemli hasar kalemi olduğu, bu kalem içerisinde imalat sanayii, enerji, haberleşme, turizm, sağlık ve eğitim sektörleri, küçük esnaf ile ibadethanelere ilişkin hasarın yer aldığı ifade edilerek, “Ayrıca, sigortacılık sektörü kayıpları ve esnafın gelir kayıpları ile makroekonomik etkiler dikkate alındığında, depremin yol açtığı felaketin Türkiye ekonomisi üzerindeki toplam yükünün yaklaşık 2 trilyon TL (103,6 milyar dolar) düzeyinde olduğu tahmin edilmektedir. Bu büyüklüğün 2023 yılı milli gelirinin yaklaşık yüzde 9’una ulaşabileceği öngörülmektedir” denildi.
SİGORTADA YAPILMASI GEREKENLER
Raporun öneriler bölümünde ise sigorta konusunda şu tespit yapıldı:
- Depremin yol açtığı zararların giderilmesine yönelik finansal ve mali araçların çeşitlendirilmesi ve geliştirilmesi, finansal kaynakların etkin kullanımı için bütüncül bir planlama yapılmalıdır.
- Afetlerin yol açtığı finansal yükün hafifletilmesi açısından tüm afet tehlikelerini kapsayacak zorunlu afet sigorta mekanizmasının geliştirilerek; başta deprem bölgesi olmak üzere ülke genelinde yaygınlaştırılması ve afet sigortası beyanı ve ödemesinin etkin takibinin sağlanması elzemdir.
- Kamu altyapı ve üstyapı varlıklarının da sigortalanabilmesine yönelik sistemlerin geliştirilmesi ve mevzuat düzenlemesi gerekmektedir.
- Gerek bireylerin gerekse de firmaların sigorta kapsamlarının genişletilmesi suretiyle sigortalı ve sigortasız zararlar arasındaki mali fark kapatılarak kamu kesimi ile risk paylaşımının sağlanması gerekmektedir.
RAPORDA BES VE DASK
Raporda, sigorta ve Bireysel Emeklilik Sistemine (BES) de yer verildi. Bireysel Emeklilik Sistemi (BES) ve Otomatik Katılım Sistemi (OKS) verileri çerçevesinde afet bölgesinde BES katılımcı sayısının ve BES toplam fon tutarının Türkiye geneline oranı sırasıyla yüzde 8,4 ve yüzde 6,3 olduğuna dikkat çekilen raporda, OKS çalışan sayısı ve toplam fon tutarının Türkiye geneline oranının ise sırasıyla yüzde 8,7 ve yüzde 8,9 olduğu vurgulandı.
Depremden etkilenen 11 ildeki DASK poliçe sayısının 1.143.249 olduğunun kaydedildiği raporda, “ÇŞİDB’nin yaptığı yıkık, acil yıkılacak ve ağır hasarlı bina hasar tespitleri DASK tarafından da kullanılmaya başlanılarak yıkık binalar için tazminat süreçleri başlatılmıştır. 2023 Mart başı itibarıyla, yapılan hasar ihbar sayısı 326.895’e, ödenen tazminat tutarı ise 2 milyar TL’ye ulaşmıştır” denildi.
RAPORDAN ÇARPICI BAŞLIKLAR
Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı, ‘2023 Kahramanmaraş ve Hatay Depremleri Raporu’nda çarpıcı satır başları şöyle:
- ÇŞİDB tarafından yürütülen hasar tespit çalışması sonucuna göre acil yıkılacak, yıkık veya ağır hasarlı kategorilerine giren toplam konut sayısı 518.009 olarak belirlenmiştir. Orta hasarlı konut sayısı 131.577 ve az hasarlı konut sayısı 1.279.727 olarak tahmin edilmiştir. Bu veriler ışığında deprem sonrasında 2.273.551 kişi doğrudan barınma sorunuyla karşı karşıya kalmıştır. Depremlerin devam eden etkisi ve deprem bölgesindeki koşullar barınma sorununu derinleştirmektedir.
- Acil yıkılacak, ağır hasarlı veya yıkık konutlar bakımından hesaplanan hasar 822,9 milyar TL’dir. Orta hasarlı konutlar bakımından hesaplanan hasar ise 209 milyar TL olmuştur. Buna göre toplam konut hasarı, 1.031,9 milyar TL karşılığı 54,7 milyar dolardır.
- ÇŞİDB tarafından hazırlanan 6 Mart 2023 tarihli Hasar Tespit Raporuna göre deprem bölgesinde ağır hasarlı, acil yıkılacak ve yıkık kategorisinde 14.314 ahır olduğu tespit edilmiştir. Aynı kategoride yer alan ticarethane sayısı ise 94.217 olarak belirlenmiştir. Buna göre, ahırlar ve ticarethaneler için toplam hasar 42 milyar TL karşılığı 2,2 milyar dolardır.
- Depremde kamu kesiminin toplam hasarı 240,2 milyar TL (12,7 milyar dolar) olarak tahmin edilmektedir. Bu hasarın önemli bir kısmı kamu hizmet binaları (hastane, okullar, belediyeler vb.) ile bu tesislerde bulunan ekipmanlardan (makine teçhizat ve hizmet araçları) oluşmaktadır. Ayrıca, söz konusu hasarın içerisinde altyapı varlıkları da dâhildir.
- Özel kesime ait temel altyapı ve dağıtım tesislerine yönelik hasarların boyutu 19,3 milyar TL (1,0 milyar dolar) olarak tespit edilmiştir.