Yeni düzenleme ile 18-25 arası, sayıları 7 milyonu bulan, üniversite öğrencilerinin BES’e girmesine imkan tanınacak. Peki, gençlere yönelik BES uygulamasında nasıl bir model kurgulanacak? İşte, detaylar…
Hem 2024 Yılı Cumhurbaşkanlığı Programı’na hem de 2024-2028 dönemini kapsayan 12. Kalkınma Planı’nda girdi; 25 yaş alt üniversite öğrencilerinin Bireysel Emeklilik Sistemine (BES), katılmaları ve sistemde kalmaları için yeni model geliştirilecek. Yeni düzenleme 7 milyona yakın üniversite öğrencisini kapsayacak. Uygulamanın detaylarına girmeden önce birkaç tespitte bulunayım.
2021 yılında yapılan bir düzenleme ile 18 yaş altının BES’e girmesine imkan tanındı. Uygulamanın ciddi katkısı oldu ve iki yılda bir milyonun üzerinde çocuk sisteme girerek, tasarruf etmeye başladı ki, bunların 300 bine yakını 0-3 yaş arasından oluşuyor. Gelinen noktada toplam BES katılımcılarının yüzde 12’si, 18 yaş altı çocuklardan oluşuyor.
7 MİLYONU KAPSAYACAK
Yeni düzenleme ile 18-25 arası, sayıları 7 milyonu bulan, üniversite öğrencilerinin BES’e girmesine imkan tanınacak. Peki, bu yaş grubunun, bugün için sisteme girmesinde sorun var mı? Yok ama bir destek ya da teşvik de yok. Herkes gibi onlar da sisteme belirli bir katkı payı ödüyorlar, bunun karşılığında da devlet yüzde 30 katkı yapıyor. Diyeceksiniz ki, 18 yaş altına da bir destek yok. Doğru ama 18 yaş altının ödemelerini zaten ebeveynleri ya da akrabaları yapıyor. Diyeceğim o ki, 18 yaş altı kendi isteği ile sisteme girmiyor, kendi isteği ile tasarruf yapmıyor. Ebeveynleri, bir tarafta tasarrufları olsun, ileride okul masrafları karşılanır düşüncesi ile çocuklarına BES yaptırıyor. Üniversitelilerde ise durum farklı.
KATKI PAYI ÖDEMEYECEKLER
Peki, gençlere yönelik BES uygulamasında nasıl bir model kurgulanacak? Üzerinde çalışılıyor ama ben yine de kurgulanacak modeli ana hatları ile paylaşayım. Hatta madde madde anlatayım.
- Yeni düzenleme yükseköğretim kurumlarına kayıtlı 25 yaş altı öğrencilere yönelik olacak. Bu gençlerin BES’e girmeleri ve sistemde kalmaları sağlanacak.
- Sisteme girecek öğrenciler katkı payı adı altında herhangi bir ödeme yapmayacak. Yani ceplerinden bir para çıkmayacak. Onların yerine ödemeyi devlet yapacak.
- Üniversite öğrencisi için bir BES hesabı açılacak. Bu hesaba devlet aylık bir katkı payı ödeyecek. Bu tutar henüz belli değil. Sistem tam olarak kurgulandığında devlet, BES’e girmek isteyen 25 yaş altı tüm öğrenciler için bir tutar belirleyecek. Bu tutar öğrencinin hesabına aktarılacak, üzerine bir de devlet katkısı eklenecek. Tahmini bir örnekle anlatayım. Devlet, sisteme girmek isteyen üniversiteliler için aylık katkı payını 1000 TL olarak belirledi, varsayalım. Öğrencinin hesabına devlet her ay 1000 TL yatıracak, üzerine bir de yüzde 30 devlet katkısı eklenecek; böylece öğrencinin hesabında aylık 1300 TL, yıllık da 15 bin 600 TL birikim olacak.
TÜM ÖDEMELER DEVLETTEN
- Devletin yaptığı ödemeler ve katkılar nakdi olmayacak. Yani devlet, öğrencinin BES hesabına parayı nakit olarak ödemeyecek ama hesapta katkı payları ve devlet katkıları gözükecek.
- Öğrenci üniversiteyi bitirip de çalışmaya başladığında; BES’e devam etmek istiyorsa, devletin o tarihe kadar onun adına yatırdığı katkı payını, nakit ya da belirlenen süre içinde peyderpey yatıracak. Böylece BES hesabı aktif hale gelecek, ciddi de bir birikimi olacak. Sonrasında katkı paylarını kendi ödeyecek, devlet de katkı yapmaya devam edecek. Yok, öğrenci BES’e devam etmek istemezse; sistemdeki birikimler nakdi olmadığı için devlet ile arasında alacak verecek de olmayacak.
Özetle sistemin ana kurgusu böyle olacak. Devlet hesaba aylık ne ödeme yapacak, devlet katkısı tutarı bugünkü gibi yüzde 30 mu olacak, 25 yaşından sonra öğrenci devletin ödediklerini ne kadar zamanda sisteme yatıracak; tüm bunlar önümüzdeki dönemde netleşecek.
Noyan Doğan/Hürriyet Gazetesi