Meslek lisesi, meslek yüksekokulu ve üniversite öğrencilerinin zorunlu olarak staj yapmaları gerekiyor ki, mezun olabilsinler. 10 ve üzeri personele sahip işyerlerinin de stajyer çalıştırma zorunluluğu bulunuyor ve çalıştırılacak stajyer sayısı işletmenin personel sayısının yüzde 5’inden az, yüzde 10’nundan fazla olamıyor. İşyerleri için stajyer çalıştırmak zorunlu olmasına, devletin de bu konuda desteği olmasına karşın birçok işyeri bu zorunluluktan kaçmaya çalışıyor.
Yaz sezonunun yaklaşması ve okulların kapanmasıyla birlikte öğrencilerin staj kabusu da başlıyor. Kabus diyorum, çünkü işyerleri için stajyer çalıştırmak zorunlu olmasına, devletin de bu konuda desteği olmasına karşın birçok işyeri bu zorunluluktan kaçmaya çalışıyor. Eminim, şu sıralar, çoğunuz, ‘tanıdığın işyeri varsa arkadaşın çocuğu staj yapacak, aracı olur musun?’ sorusunu duyuyordur. Sorunun çözümü için de üç yıldır Cumhurbaşkanlığı İnsan Kaynakları Ofisi, Ulusal Staj Programı uygulamasını yürütüyor. Önce, hangi işletmeler için stajyer çalıştırma zorunluğu var, çalıştırılacak stajyere ne kadar ücret ödenmeli, devlet desteği ne kadar; konularına değineyim, sonrasında Ulusal Staj Programı hakkında bilgi vereyim.
Meslek lisesi, meslek yüksekokulu ve üniversite öğrencilerinin zorunlu olarak staj yapmaları gerekiyor ki, mezun olabilsinler. 10 ve üzeri personele sahip işyerlerinin de stajyer çalıştırma zorunluluğu bulunuyor ve çalıştırılacak stajyer sayısı işletmenin personel sayısının yüzde 5’inden az, yüzde 10’nundan fazla olamıyor. Zorunluluk yerine getirilmezse ne olacak? 20 ve üzeri personel çalıştıran işletmeler asgari ücretin üçte ikisi tutarında; 20’den az çalışanı olan işletmeler de asgari ücretin üçte biri tutarındaki parayı; her bir öğrenci için mesleki eğitime katkı payı olarak ödemek durumunda ki, bugünkü asgari ücretle bu tutar 2.833 lira ediyor. 20 ve üzeri personel çalıştıran işletmeler için de bu tutar 5.666 lira.
850 TL DEVLET DESTEĞİ
Peki, stajyerlere ne kadar ücret ödenecek? Personel sayısı 20 ve üzeri olan işyerleri çalıştırdıkları her bir stajyere net asgari ücretin yüzde 30’u kadar ücret ödemek durumunda. Bugünkü asgari ücrete göre de bu tutar 2.552 lira. Personel sayısı 20’in altında olan işletmeler ise çalıştırdıkları her bir stajyer için asgari ücretin yüzde 15’inden (1.276 lira) az ücret ödeyemez. Mühendislik stajlarında ise işletmeler çalıştıracağı stajyere 2.977 lira ödemek zorunda.
Stajyerlere ödenen ücrete ciddi de devlet desteği bulunuyor. Şöyle ki; 20’den fazla çalışanı olan işyerleri çalıştırdıkları her bir stajyer için ödedikleri ücretin üçte birine devlet destek oluyor. 20’den az çalışanı olan işyerlerinde ise devlet desteği ücretin üçte ikisi oranında. Daha açık bir anlatımla, 20’den fazla personeliniz varsa, çalıştırdığınız her bir stajyere ödeyeceğiniz 2.552 liranın 850 lirasına devlet destek oluyor, böylece cebinizden 1.702 lira çıkıyor. 20’den az personeliniz varsa, çalıştırdığınız her bir stajyere ödeyeceğiniz 1.276 liranın yine 850 lirasına devlet destek oluyor. Devlet desteği de işverenlere, İşsizlik Sigortası Fonundan ödeniyor.
PRİMİ İŞVEREN ÖDEMİYOR
Stajyerlerin sigorta primlerini kim ödüyor? Stajyerler için iş kazası, meslek hastalığı ve genel sağlık sigortası primi ödeniyor ve bu primler de okulları tarafından karşılanıyor. Dolayısıyla işverenin burada bir prim ödeme yükümlülüğü bulunmuyor. Şunu da belirtmekte fayda var; okulları tarafından zorunlu staj yapmasına gerek olmayan ancak mesleki tecrübe edinmek için kendi isteği ile staj yapanların yine iş kazası, meslek hastalığı primlerinin işveren tarafından ödenmesi gerekiyor.
ULUSAL STAJ PROGRAMI BAŞLATILDI
Gelelim, Cumhurbaşkanlığı İnsan Kaynakları Ofisi, Ulusal Staj Programı uygulamasına. Gençlere, kamu kurumları ve özel sektör kuruluşlarınca sunulan staj olanaklarından faydalanmaları için uygulamaya konan Ulusal Staj Programı ile iki yılda 160 bin öğrenci kamu kurumlarında staj yaptı ve ücretleri, sigortası devlet tarafından karşılandı. Programa başvuru yapan öğrenciler yeterlilik puanları üzerinden değerlendiriliyor. İşverenler ise öğrencilere, kimlik bilgilerini görmeden yeterlilik alanlarında aldıkları puanlar üzerinden staj teklifi gönderiyor. 2023 yılı için Ulusal Staj Programı’na başvuru sayısı 400 bini aştı. Program kapsamında da bu yıl 150 bini kamu kurumlarında, 150 bini de özel sektörde olmak üzere 300 binden fazla gence staj imkanı sunulacak. Öğrenciler, Kariyer Kapısı’ndan Ulusal Staj Programı’na e-Devlet üzerinden giriş yaparak, başvuru formunu doldurabiliyor.
CUMHURBAŞKANI ERDOĞAN AÇIKLADI
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, geçen sene, Beştepe Millet Kongre ve Kültür Merkezi’nde Cumhurbaşkanlığı İnsan Kaynakları Ofisi tarafından hazırlanan ‘e-İnsan’ programının tanıtım töreninde yaptığı konuşmada staj konusunda müjdeli bir haber de vermişti. Cumhurbaşkanı, konuşmasında, yaz stajları için ödenen asgari ücretin yüzde 30’una tekabül eden rakamı, 2023’ten itibaren asgari ücret seviyesine yükseltileceğini açıklamıştı. Konuşmasında, staj sonrası öğrencilerin yarı zamanlı çalışmaya devam edebilmelerini temin amacıyla geliştirilen Yetenek Yönetim Modelini de yaygınlaştıracaklarını vurgulamıştı.
STAJ EMEKLİLİKTE SAYILMIYOR
Hazır yeri gelmişken, sıklıkla karşılaştığım soruya, staj süresinin emeklilikte hesaba katılıp katılmadığı sorusuna da açıklık getireyim. Hayır, katılmıyor. Çünkü stajyerlik döneminde emeklilik primi ödenmiyor, sadece iş kazası, meslek hastalığı ve genel sağlık sigortası primleri ödeniyor. Buna da staj sigortası deniyor. Çalışılan sürenin emeklilikte sayılabilmesi için uzun vadeli sigorta olarak adlandırılan malullük, yaşlılık ve ölüm sigorta koluna prim ödenmesi gerekiyor. Bu prim ödenmediğinden, staj süreleri ileride emeklilikte hesaba katılmıyor. Sigorta başlangıcı uzun vadeli sigorta olarak adlandırılan malullük, yaşlılık ve ölüm sigorta koluna prim yatırılmaya başlandığı tarih oluyor. Örneğin, 2018 yılının Şubat ayında staj yaptınız ve sigortalı tesciliniz yapıldı. 2021’in Mart ayında da işe başladınız ve uzun vadeli sigortalı olarak primleriniz yatmaya başladı. Emeklilik için geçerli tarih 2021’in Mart ayından başlayacak.
Noyan Doğan/Hürriyet Gazetesi
