Kimler kıdem tazminatı alabilir? Tazminat nasıl hesaplanıyor? Kıdem tazminatını kim öder? Yüksek tazminat almanın yolları nedir? 3600 prim gün ile kıdem tazminatı nasıl alınır? Tazminatı almak için ne yapmak lazım? İşte, kıdem tazminatında tüm merak edilenler.
Çalışanların en çok merak ettiği konuların başında kıdem tazminatı geliyor. ‘Ne zaman alırım, ne kadar alırım, illa emekli mi olmam lazım?’ gibi çalışanların kafasında birçok soru var. Maalesef, konu kıdem tazminatı olunca, bilinenlerin çoğu da yanlış oluyor. Hepsine açıklık getirelim.
Kıdem tazminatında birinci şart, işyerinde en az bir yıl çalışmış olmak. Bir yıldan az çalışanların hiçbir şart altında kıdem hakkı olmuyor. İkincisi, işveren tarafından işten çıkarılmış olmak. Emeklilik için gerekli süreyi ve prim ödeme gün sayısını doldurup emekli olanlar da tazminat alabiliyor.
TAVAN 8.284 LİRA
Tüm çalışanların sosyal güvenlik hakları ocak-temmuz ve temmuz-aralık olmak üzere senede iki kere değişiyor ve değişiklikleri de Hazine ve Maliye Bakanlığı açıklıyor. Kıdem tazminatı da bu değişliklerden biri. Çalışanların alacakları kıdem tazminatının tavanı, yani üst sınırı, her yılın ocak-temmuz ve temmuz-aralık dönemlerinde Hazine ve Maliye Bakanlığı’nın açıkladığı sosyal haklar genelgesi ile belirleniyor.
Hazine ve Maliye Bakanlığı 2021 yılı temmuz-aralık dönemi Mali ve Sosyal Haklara yönelik genelgeyi yayımladı. Buna göre 2021’nin temmuz-aralık döneminde işçilere ödenecek kıdem tazminatı tavanı 8 bin 284 lira olarak belirlendi. Bu da şu anlama geliyor; işçi statüsünde çalışanların kıdem tazminatı hesaplanırken, işveren tavan ücreti olan 8 bin 284 lira üzerinden hesaplayacak.
KİMLER KIDEM TAZMİNATI ALABİLİR?
- Çalışanın işveren tarafından işten çıkarılmış olması gerekiyor.
- Çalışan kendi isteği ile ayrılırsa, kıdem tazminatını alamıyor.
- Çalışan işyerinde 1 yıl çalıştıktan sonra kıdem tazminatına hak kazanıyor.
- Bir yıldan az çalışanlar kıdem tazminatına hak kazanamıyor.
- Erkeklerde askerlik nedeniyle, kadınlarda evlilik nedeniyle işten ayrılma halinde kıdem tazminatı alınabiliyor.
- Çalışan emekli olduğunda kıdem tazminatını alabiliyor.
- Çalışan emeklilik için gerekli prim gün sayısını doldurduğunda yaşı beklemeden kıdem tazminatını alabiliyor.
- 15 yıllık sigortalılık süresini doldurup, 3600 gün prim ödeyenler kıdem tazminatına hak kazanıyor.
KIDEM TAZMİNATI HESAPLAMASI
- Çalışılana her tam yıl için 30 günlük giydirilmiş ücret üzerinden kıdem tazminatı ödeniyor.
- Giydirilmiş ücretin içine ikramiye, prim, yol ve yakacak yardımı gibi tüm ödemeler giriyor.
- Brüt ücret ile çalışılan yılın çarpımı sonucu toplam kıdem tazminatına ulaşılıyor.
- Bugün asgari ücret brüt 3.577,50 lira olduğundan, asgari ücretli bir çalışan işyerinde 10 yıldır çalışıyorsa, 35.775 lira tazminata hak kazanıyor.
- Bu yıl için kıdem tazminatının tavanı 8 bin 284 lira olduğu için çalışanın maaşı bu rakamın üzerinde olsa da kıdem tazminatı hesaplanırken 8 bin 284 lira üzerinden hesaplanıyor.
- Kıdem tazminatından binde 7.59’luk damga vergisi kesinti yapılıyor.
ÖRNEKLERLE KIDEM TAZMİNATI HESAPLAMASI
ÖRNEK-1: Aylık giydirilmiş brüt maaşınız 3.577,50 liraysa (bugünkü brüt asgari ücret) ve işyerinde 5 yıldır çalışıyorsanız, alacağınız tazminat tutarı (5 yıl x 3.577,50 TL) 17.887,5 liradır.
ÖRNEK-2: Aylık giydirilmiş brüt maaşınız 5.000 liraysa ve işyerinde 10 yıldır çalışıyorsanız, alacağınız tazminat tutarı (10 yıl x 5.000 TL) 50.000 liradır.
ÖRNEK-2: Aylık brüt ücretiniz 10.000 liraysa ve işyerinde 8 yıldır çalışıyorsanız, alacağınız tazminat tutarı (8 yıl x 10.000 TL) 66.000 liradır. Bu örnekte dikkat çekilmesi gereken husus, maaşı 10 bin lira olan bir kişinin 8 yıl çalışması halinde normal şartlarda 80 bin lira alması gerekirken, çalışana kıdem tazminatı olarak 66 bin lira ödeniyor. Çünkü, 2021 yılının ikinci yarısında kıdem tazminatının tavanı 8.284 lira olarak belirlenmiş. Dolayısıyla tazminat tavanı üzerinden çalışma yılı çarpılıyor. Ne kadar yüksek maaş alırsanız alın, bu yıl için kıdeminiz hesaplanırken 8.284 lira üzerinden hesaplanacaktır.
15 YIL, 3600 PRİM GÜN İLE NASIL TAZMİNAT ALINIR?
- İşten çıkarılma, evlilik, askerlik, emeklilik şartlarının dışında kıdem tazminatına hak kazanmanın bir yolu daha var. İlk kez sigortalı olduğu tarih, 8 Eylül 1999 tarihinden önce olanlar 15 yılı doldurup, 3600 prim gün sayısını tamamladıklarında kıdem tazminatı alıp, kendi istekleri ile işten ayrılabiliyorlar.
- Farklı işyerlerinde, farklı sürelerde çalışılsa dahi toplam çalışma süresinin 15 yıl, 3600 prim günün doldurulması tazminat almak için yeterli. Tazminat, son işyerinizde ne kadar süreyle çalışıyorsanız, o süre üzerinden hesaplanacak.
- Örneğin, son işlerinde 5 yıldır çalışıyorsunuz. 15 yılı, 3600 prim gün sayısını tamamlayıp, kıdem tazminatı almaya hak kazandınız. İşyeri size 5 yıl üzerinden tazminat öder.
- Tazminat alabilmek için Sosyal Güvenlik Kurumu’ndan (SGK), 15 yılı ve 3600 prim gün sayısını doldurduğunuza dair yazı alacaksınız ve bu yazıyı da işvereninize vereceksiniz. İşveren, tazminatınızı ödeyerek, işten çıkış işleminizi yapacak.
- 15 yıl çalışıp, 3600 prim gün sayısını doldurup kıdem tazminatını alarak işten ayrılanlar yeniden çalışmaya başlayabiliyor.
- Çalışmaya başlayanlar 15 yıl, 3600 prim günü tamamlamış olduklarından, yeni girdikleri işyerinde bir yıl çalıştıktan sonra ayrılmak istediklerinde son çalıştıkları işyeri bir yıllık tazminatı ödemek durumundadır. Bunun için de SGK’dan yazı alınıp, işverene verilmesi yeterli.
7.000 PRİM GÜNÜ DOLDURAN TAZMİNATA HAK KAZANIR
- Nasıl ki, ilk sigortalı olduğu tarih 8 Eylül 1999 tarihinden önce olanlar 15 yılı doldurup, 3600 prim gün sayısını tamamladıklarında kıdem tazminatı alabiliyorsa; 1999 tarihinden sonra sigortalı olanlar da aynı şekilde tazminata hak kazanıyor.
- İlk sigortalı olduğu tarih 8 Eylül 1999-30 Nisan 2008 tarihleri arasında olanlar ya 25 yıl çalışıp, 4500 prim günü doldurduklarında kıdem tazminatı alabilirler ya da çalışma yılına bakılmaksınız 7000 prim günü doldurduklarında işyerinden kıdem tazminatı alıp, işten ayrılabilirler.
- İlk sigortalı olduğu tarih Mayıs 2008 ve sonrası olanlar da 5.400 prim günü doldurmaları halinde kıdem tazminatına hak kazanırlar.