Temmuz-Aralık dönemi için çalışanların alacağı kıdem tazminatının üst sınırı, 23.489 lira olarak açıklandı. Bu yılın Ocak-Temmuz döneminde ise kıdem tazminatı tavanı 19.982 lira olarak uygulandı. Böylece temmuz ayında kıdem tazminatı tutarı yüzde 17.5 artmış oldu.
Hazine ve Maliye Bakanlığı, 2023 Aralık sonuna kadarki Sosyal Haklar Genelgesi’ni yayınladı, çalışanların yeni kıdem tazminatı tavanı da belli oldu. Temmuz–Aralık dönemi için çalışanların alacağı kıdem tazminatının üst sınırı, 23.489 lira olarak açıklandı. Bu yılın Ocak-Temmuz döneminde ise kıdem tazminatı tavanı 19.982 lira olarak uygulandı. Böylece temmuz ayında kıdem tazminatı tutarı yüzde 17.5 artmış oldu. Kıdem tazminatı tavanı belli olunca da okuyuculardan çokça soru almaya başladım. Hepsine açıklık getirmeye çalışayım.
Önce, kimler kıdem tazminatına almaya hak kazanıyor; kısaca değineyim. Çalışanın işveren tarafından işten çıkarılmış olması gerekiyor. Çalışan işyerinde bir yıl çalıştıktan sonra kıdem tazminatına hak kazanıyor. Bunların yanı sıra; erkeklerde askerlik nedeniyle, kadınlarda evlilik nedeniyle işten ayrılma halinde ve çalışan emekliliğe hak kazandığında kıdem tazminatını alabiliyor.
7 BİN PRİM GÜNE DİKKAT!
Kıdem tazminatında en çok karşılaştığım soruların başında, “İşten ayrılırsam kıdem tazminatı alabilir miyim?” geliyor. Düne kadar bu sorunun cevabı, ilk kez sigortalı olduğu tarih, 8 Eylül 1999 tarihinden önce olanlar 15 yılı doldurup, 3 bin 600 prim gün sayısını tamamladıklarında kıdem tazminatı alıp, kendi istekleri ile işten ayrılabiliyorlardı. Ancak 8 Eylül 1999 tarihinden önce sigortalı olanların büyük kısmı EYT’den emekli oldular. Halen prim gün sayısı ve çalışma yılı EYT için yeterli olamayanlar varsa, 15 yılı doldurup, 3 bin 600 prim gün sayısını tamamladıklarında kıdem tazminatı alıp, işten ayrılabilirler.
8 Eylül 1999 tarihinden sonra işe girenler tazminata hak kazanabiliyorlar mı? İlk sigortalı olduğu tarih 8 Eylül 1999-30 Nisan 2008 tarihleri arasında olanlar ya 25 yıl çalışıp, 4 bin 500 prim günü doldurduklarında kıdem tazminatı alabilirler ya da çalışma yılına bakılmaksınız 7 bin prim günü doldurduklarında işyerinden kıdem tazminatı alıp, işten ayrılabilirler. İlk sigortalı olduğu tarih Mayıs 2008 ve sonrası olanlar da 5 bin 400 prim günü doldurmaları halinde kıdem tazminatına hak kazanırlar.
NASIL HESAPLANIYOR?
Peki, kıdem tazminatı nasıl hesaplanıyor? Çalışılan her tam yıl için 30 günlük giydirilmiş ücret (ikramiye, prim, yol ve yakacak yardımı gibi tüm ödemelerin dahil olduğu ücret) üzerinden kıdem tazminatı ödeniyor. Kıdem tazminatı net ücret üzerinden hesaplanmıyor. Brüt ücret ile çalışılan yılın çarpımı sonucu toplam kıdem tazminatı hesaplanıyor. Malum, Temmuz ayından itibaren asgari ücret artarak, brüt, 13.414 liraya yükseldi. Bu da şu anlama geliyor; sene sonuna kadar kıdem tazminatı alacakların tazminat tutarı da arttı. Asgari ücretli bir çalışan, işyerinde 5 yıldır çalışıyorsa 67 bin lira, 10 yıldır çalışıyorsa 134 bin 140 lira tazminata hak kazanıyor. Kıdem tazminatından ise binde 7.59’luk damga vergisi kesintisi yapılıyor.
Tazminat hesaplamasında dikkat edilecek husus, tavan miktarı. Yeni açıklanan kıdem tazminatı tavanı 23.489 lira. Çalışanın maaşı bu rakamın üzerinde olsa da kıdem tazminatı 23.489 lira üzerinden hesaplanacak. Mesela, brüt maaşınız 30 bin lira ve aynı işyerinde 10 yıldır çalışıyorsunuz. İşten ayrıldığınızda 300 bin lira kıdem tazminatı almayacaksınız; tavan tutarı 23.489 lira olduğundan, işveren tazminat tutarı olarak 234.890 lira ödeyecek.
TAZMİNAT PEŞİN ÖDENİR
Kıdem tazminatı peşin mi, taksitle mi ödenir? İşveren, çalışana kıdem tazminatını peşin ödemek durumunda. İş Kanunu’nda taksitle ödeneceğine yönelik bir hüküm bulunmuyor. Ancak işveren tazminatı taksitle ödemek ister, çalışan da bunu kabul ederse taksitle ödenebilir. Kaç taksitle ödeneceği de yine kanunda yer almıyor. İşveren ile çalışan aralarında taksit sayısında anlaşmak durumunda. Çalışan, taksitle ödenmesini kabul etmezse, işveren peşin ödemek zorunda. Eğer işçi, taksitle ödenmesi konusunda anlaşır ve anlaşmayı da imzalarsa, faiz talebinden de vazgeçmiş sayılır.
Noyan Doğan/Hürriyet Gazetesi
