Doğal Afetlerde Kullanılan Teknolojiler Raporu yayınlandı. Raporda, dünyadaki kayıt altına alınmış büyük afetler de sıralandı. Ayrıca afetlerle ilgili önemli bulgular da tespit edildi. Buna göre, 20. yüzyılda genellikle ölümler sel, kuraklık ve kıtlığın bir sonucu olarak meydana geldi. Özellikle 1980’lerden itibaren afetlerden dolayı ölüm sayısında azalma oldu ve yılda 10.000 ila 20.000 kişiye geriledi. Afetlerden kaynaklanan toplam ekonomik zararın GSYİH içindeki payı 1995 ve 2011 yıllarında diğer yıllara göre daha fazla.
Doğal Afetlerde Kullanılan Teknolojiler Raporu yayınlandı. GOOINN tarafından hazırlanan raporda doğal afetlerde kullanılan teknolojileri mercek altına alındı. İnsani krizlerin ve afetlerin risklerini ölçmek ve sıralayabilmek amacıyla oluşturulan risk yönetimi endeksine göre Türkiye, Küresel Risk Endeksi’nde 191 ülke arasında 45’inci sırada yer alarak 5,0 endeks puanı ile “yüksek risk” grubundaki ülkeler arasında bulunuyor.
Afet yönetiminde gelişmiş ülkelerin modern kriz yönetimi basamaklarını kullandığını belirten GOOINN analistleri raporda; Risk ve Zarar Azaltma, Hazırlık, Müdahale ve İyileştirme gibi dört adımdan oluşan ve tekrar eden kriz yönetimi süreçlerini de derinlemesine inceledi.
KAYIPLARI ÖNELEMEDE TEKNOLOJİ ÖNEMLİ
Doğal afetlerde kullanılan teknolojilerin can ve mal kaybını önlemedeki öneminin oldukça yüksek olduğunu belirten GOOINN analistleri, bu teknolojilerin kullanımının, afet öncesinde, afet sırasında ve afet sonrasında insanların korunması, güvenliği ve hayatta kalması için kritik bir rol oynadığını belirttiler.
İletişim teknolojileri, acil durumlar sırasında insanların birbirleriyle ve yetkililerle bağlantıda kalmasını sağlayarak, kurtarma ekiplerine hızlı ve doğru bilgi sağlamayı kolaylaştırıyor. Ayrıca, yapay zeka, IoT, GPS ve uydu teknolojileri gibi diğer teknolojiler, afet bölgelerinin tespit edilmesi ve izlenmesi gibi kritik görevleri gerçekleştirmede yardımcı oluyor.
KAYIT ALTINA ALINMIŞ BÜYÜK AFETLER
Afet Teknolojileri Raporu’nda, dünyadaki kayıt altına alınmış büyük afetler de sıralandı. İşte, o afetlerden bazıları:
2004 Hint Okyanusu Depremi ve Tsunamisi: Merkezi Endonezya’nın Sumatra adasının batı kıyısında gerçekleşen 9.1 büyüklüğündeki deprem büyük bir yıkıma ve ölüme yol açmıştır. Tüm zamanların en büyük depremlerinden biri olan bu deprem Sumatra, Endonezya, Hindistan, Sri Lanka, Maldivler ve Tayland dahil olmak üzere 14 Asya ülkesini etkilemiştir. Deprem yüksekliği 30 metreye çıkan tsunamiler üretmiştir ve tüm gezegeni 1 cm hareket ettirmiştir. Bu büyük afet sonucu 230 binden fazla kişi hayatını kaybetmiştir ve 2 milyondan fazla kişi evsiz kalmıştır.
1931 Çin Seli: 1931 Çin seli Haziran ve Ağustos 1931 tarihleri arasında Çin’de meydana gelmiştir. Wuhan, Nanjing gibi büyük şehirleri vuran bu sel 180000 kilometreyi sular altında bırakmıştır. 2 milyonun üzerinde insanlar bu felaket nedeniyle hayatını kaybetmiştir.
1887 Sarı Nehir Seli: Çin’de meydana gelen ve Huayuankou şehrinin yanındaki Sarı Nehrin taşmasına neden olan selde yaklaşık 1 ile 2 milyon arası insan yaşamını yitirmiştir. Çevrede alçak ovaların olması nedeniyle afetin büyüklüğü fazla olmuştur.
1556 Shaanxi Depremi: Yaklaşık 830.000 kişinin ölümüne sebep olan ve merkezi Shaanxi, Çin olan bu deprem 835 kilometre genişliğindeki bir alanı harap etmiştir. Tarihteki en ölümcül beşinci doğal afettir.
1970 Büyük Bhola Kasırgası: Bilinen en ölümcül kasırga olan Bhola Kasırgası zamanın Doğu Pakistan’ını, bugünün Bangladeş’ini ve Hindistan’ın Batı Bengal civarını etkileyerek yaklaşık 500.000 kişinin ölümüne yol açmıştır. Doğrudan etkilenenlerin sayısı 3,5 milyonu bulmuştur.
2010 Haiti Depremi: Merkez üssü başkent Port-au-Prince’e 25 km uzaklıkta olan ve Richter ölçeğinde 7,0 büyüklüğünde olan bu deprem yaklaşık 3 milyon kişiyi etkilemiştir. Ölü sayısının 50.000 ile 100.000 arasında olduğu tahmin edilen bu deprem neticesinde başkent Port-au-Prince büyük hasar almıştır. 41 saniye süren bu deprem sonucunda 250.000 ev ve 30.000 ticari bina çökmüştür veya yara almıştır. Bununla birlikte 1 milyon kişi de evsiz kalmıştır.
526 Antakya Depremi: 526 yılında Mayıs ayında gerçekleşen bu deprem Antakya başta olmak üzere Suriye ve Türkiye’de yaklaşık 250.000 kişinin ölmesine sebep olmuştur. Bu depremde Antakya ile birlikte Samandağı yakınlarında yer alan Seleukia Pieara antik kenti ve Daphne (Defne) antik kenti yerle bir olmuştur.
1976 Tangshan Depremi: Çin’in Tangshan şehrinde meydana gelen 7,8 şiddetinde bu deprem 180.000 binanın yıkılmasına, 240.000’den fazla kişinin ölmesine ve madenleri su basmasına sebep olmuştur.
1920 Haiyuan Depremi: 1920 yılında gerçekleşen ve 7,8 büyüklüğünde olan bu deprem Gansu depremi olarak da bilinmektedir. 200.000 üzerinde can kaybına sebep olan bu deprem Lijunbu Haiyuan ve Ganyanch bölgesinde büyük bir yıkıma neden olmuştur. Çin’de gerçekleşen en büyük felaketlerden biridir.
1634 Burchardi Felaketi: Almanya ve Danimarka’yı etkileyen Burchardi Felaketi, tarihte yaşanan en büyük sel felaketleri arasındadır. Oluşan tufanda denizdeki gel[1]gitlerden kaynaklı dev dalgalar 8000 kişinin ölümüne sebep olmuştur.
1815 Tambora Yanardağı Patlaması: Endonezya’da Sumbawa’nın kuzey kıyısında bulunan volkanik dağ olan Tambora Yanardağı 1815 yılında patlamıştır ve tarihin en büyük yanardağı felaketlerinden biridir. Patlamayla meydana gelen kül dünya geneline yayılarak sıcaklıkların düşmesine sebep olmuştur. Bu felaket 90.000 cana mal olmuştur. 11.000 ile 12.000 kişi patlama anında, büyük bir kısım ise patlamadan sonra meydana gelen kıtlık ve hastalıklardan ölmüştür.
2011 Tohoku Depremi ve Tsunamisi: Büyük Japonya depremi olarak da bilinen bu deprem Japonya’nın Tohoku bölgesindeki Oshika Yarımadası’nın 72 kilometre doğusunda, Pasifik Okyanusu’nda meydana gelmiştir. 9,0 büyüklüğünde olan bu deprem yaklaşık 6 dakika sürmüştür ve bazı bölgelerde 40,5 metreye ulaşan tsunamiye sebep olmuştur. Yaşanılan bu felakette 18.000’den fazla kişi hayatını kaybetmiştir ve bir nükleer kaza meydana gelmiştir. Ayrıca Japonya Yeniden Yapılanma Dairesi’ne göre 2500’den fazla kişi hala kayıptır.
1960 Büyük Şili Depremi: Tüm zamanların richter skalası ile ölçülmüş en büyük depremi olan Şili depremi, 9.5 büyüklüğündedir ve Şili’nin Valdivia şehrinde meydana gelmiştir. Deprem Büyük Okyanus’ta yayılan tsunamiye sebep olmuştur ve tsunami, 10.000 kilometre mesafedeki Hilo, Hawaii ve Güney Afrika’nın sahil bölgelerini tahrip etmiştir. 10 dakika süren bu depremin maddi hasarı bugün 4 milyar dolardan fazladır. Deprem 1655 kişinin ölümüne, 3 bin insanın yaralanmasına ve 2 milyon insanın tahribat nedeniyle evsiz kalmasına neden olmuştur.
1972 İran Kar Fırtınası: 1972 yılında İran’da bir hafta süren kar yağışı en ölümcül kar fırtınası olarak tarihe geçmiştir. Kar kalınlığının 8 metreye ulaşması ile birlikte bu felaket 200 köyle tamamen irtibatın kopmasına neden olmuştur. 4.000’den fazla kişi de vefat etmiştir.
1920 Çin Toprak Kayması: 1920 tarihinde meydana gelen 8,5 büyüklüğünde bir deprem nedeniyle Çin’in Kansu eyaletinde çok büyük bir toprak kayması yaşanmıştır ve insanlar tonlarca toprak yığınının altında kalarak ölmüştür. 200.000 kişinin can verdiği olay en büyük toprak kayması felaketi olarak tarihe geçmiştir.
1717 Noel Felaketi: 1717 yılının Noel gecesinde Orta ve Kuzey Avrupa’da yoğun yağışlar nedeniyle sel felaketi yaşanmıştır. Özellikle Almanya, Hollanda ve İskandinav ülkeleri bu afetten çok etkilenmiştir. En çok hasarın Hollanda’da olduğu selde, 14.000 kişi yaşamını yitirmiştir.
1971 Kızıl Nehir Felaketi: Vietnam’ın kuzeyinde Kamboçya ve Laos’a yakın bölgede yer alan Hanoi ve Kızıl Nehirlerinin birleştiği alanda aşırı muson yağışlarının yaşanmasıyla Kızıl Nehir Felaketi yaşanmıştır ve meydana gelen selde 100.000 kişi hayatını kaybetmiştir.
1975 Nina Tayfunu ve Bankiyo Baraj Felaketi: 1975 yılında gerçekleşen Nina tayfunu Çin’in Henan eyaletindeki Bankiyo Barajı’nın çökmesini tetiklemiştir. Barajda çatlak nedeniyle sızıntı oluşmuştur ve bu sızıntı sonrası oluşan selde 231.000 kişi yaşamını kaybetmiştir.
Vezüv Yanardağı Patlaması: Napoli’nin doğusunda bulunan Vezüv yanardağı M.S. 79 yılında patlayarak büyük bir afete yol açmıştır. Tüm Pompei toplu bir mezar haline dönüştüren bu patlama sonucunda 200.000 üzerinde insan hayatını kaybetmiştir.
AFETLER İLE İLGİLİ ÖNEMLİ BULGULAR
- Yirminci yüzyılda genellikle ölümler sel, kuraklık ve kıtlığın bir sonucu olarak meydana gelmiştir. Özellikle 1980’lerden itibaren afetlerden dolayı ölüm sayısında azalma olmuştur ve yılda 10.000 ila 20.000 kişiye gerilemiştir.
- Afetlerden kaynaklanan toplam ekonomik zararın GSYİH içindeki payı 1995 ve 2011 yıllarında diğer yıllara göre daha fazladır ve yüzde 0.50’dir. Özellikle bu zararlar 1990’lı yıllardan sonra daha fazla GSYİH içinde görülmektedir.
- Kuraklık incelendiğinde özellikle 1900 Bengal Kıtlığı, 1928 Çin Kuraklığı, 1942 Hindistan kıtlığı, 1943 Bangladeş Kıtlığı ve 1965 Hindistan Kıtlığı milyonlarca kişinin ölümüne sebep olmuştur. 1983 Etiyopya kıtlığı 400000 üzeri kişinin yaşamını yitirmesine ve 2010 Somali kıtlığı 20000 kişinin hayatını kaybetmesine neden olmuştur.
- Sel afetleri incelendiğinde özellikle 1931, 1939 ve 1959 yıllarında Çin’de gerçekleşen sellerde milyonlarca kişi vefat etmiştir. 1999 Vargas seli 35000 kişinin ölümüne sebep olmuştur.
- Depremler ele alındığında 1920 Gansu depremi ve 1923 Tokyo depremi 1920’li yıllarda en fazla ölüme sebep olan depremler arasındadır. 1976 Tangshan depremi 1970’lerin yıkıcı ve ölümcül depremlerinden biridir. 2010 Haiti depremi ise 200000 üzerinde kişinin ölümüne yol açmıştır.
- Volkanların oluşturduğu afetler diğer afetlere göre daha az ölümcül olmuştur. Fırtınalar incelendiğinde 1970 Bangladeş siklonu 300000 üzerinde ölüme yol açmıştır. Aşırı sıcak hava dalgasından dolayı Avrupa’da 2003 yılında 75000 kişi vefat etmiştir. 2010’da Rusya’daki aşırı sıcak hava dalgası 57000 kişinin ölümüne sebep olmuştur.
TÜRKİYE’DE DURUM
- Türkiye geneli incelendiğinde depremler, volkanik faaliyetler, toprak kaymaları, kuraklık, orman yangınları, fırtınalar ve sel dahil olmak üzere tüm jeofizik, meteorolojik ve iklim olaylarını içinde barındıran afetlerde ölümler ve yaralanmalar meydana gelmiştir.
- Türkiye’de afetlerden kaynaklanan ölenlerin sayısına bakıldığında 1939 yılında ölüm sayısı 33000 üzerindeyken 1999 yılında ölüm sayısı 17000 üzerindedir. Bu durum 1939 yılında yaşanan Erzincan Depremi ve 1999 yılında yaşanan Gölcük ve Düzce Depremleri nedeniyledir.
- Türkiye’de kasırga, dolu, fırtına, kum fırtınası, kar fırtınası ve aşırı rüzgarlardan dolayı fırtınalardan dolayı ölü sayısı 1972 ve 1994 yılında en fazladır ve 30 kişi ölmüştür.
