Türkiye’de 55 yıl içinde üç kişiden birinin 65 yaş üstü yaş grubunda olacağı hatırlandığında, yaşlılık sigortası bağlamında, şu önemli duyarlılık noktaları unutulmamalıdır. Bunlardan ilki, sağlıksız yaşlanma; ikincisi “rekaberlik” ilkesi ve üçüncüsü de süper zekadan yararlanma olabilir.
İki hafta önce, sigorta şirketlerinin uluslararası birliği olan Cenevre Birliği’nin “Sigorta ve Uzun Ömür Ekonomisi: 100 Yıllık Yaşamlar Çağında Korumayı Yönlendirme” araştırmasını değerlendirmiştik.
Ortalama yaşam süresindeki artışın sağlık ve bakım politikalarına etkileriyle yaşlılık sigortasından söz etmiştik.
Yaşlılık sigortası ile ilgili olarak belli konulara odaklanmak ve duyarlı olmak gerekiyor.
Duyarlılık Noktaları
Türkiye’de 55 yıl içinde üç kişiden birinin 65 yaş üstü yaş grubunda olacağı hatırlandığında, yaşlılık sigortası bağlamında, şu önemli duyarlılık noktaları unutulmamalıdır.
Bunlardan ilki, sağlıksız yaşlanma; ikincisi “rekaberlik” ilkesi ve üçüncüsü de süper zekadan yararlanma olabilir.
Risk Değerlendirmesi
Dünyada son yıllarda, sağlıklı ve uzun yaşam için kişiye özgü bir sağlık yönetimi (precision wellness) modeli tartışılmaktadır. Bu modelin bileşenleri; kişiye özel, önleyici, öngörülü ve katılımcı olma ana başlıklarıyla özetlenebilir.
Dolayısıyla genetik yapısı, yaşam biçimi ve sağlık özgeçmişiyle kişi analiz edilir. Doğaldır ki, genetik analiz ve bazı laboratuvar testleriyle kişinin ihtiyaçları ortaya çıkarılabilir.
Ortaya çıkan yol haritası, aslında sağlık sigortacılığındaki risk değerlendirmesine ve onun alt başlıklarına ne kadar benziyor, değil mi?
Böylelikle; olası sağlık riskleri tahmin edilerek kişiye yönelik önceden müdahaleler planlanır, varsa hastalıklarının ilerlemesinin önüne geçilir, hatta yaşam biçimi değişimine yönelik müdahalelere başlanılır. Yaşam kalitesi artışı veya varsa hastalığından ötürü oluşmuş engelliliğin azaltılması sonucu da kişi için sağlık kazanımıdır.
Özet olarak, kişinin kendi sağlığını yönetme bilinci gelişir, sağlık çalışanlarıyla arasında kazanım odaklı bir iletişim yoluyla sürece kişi katılımı sağlanmış olur. Zaten son yıllarda hızla gündeme oturan değer temelli sağlık yaklaşımının özü de budur.
“Kazan Kazan” Stratejisi
Son dönemde rekaberlik sık tekrarlanan bir kavram oldu. Orjinali “co-opetition” kavramının Türkçeleştirilmesi olan rekaberlik, gerçekte paradoksal olan rekabet ve işbirliği işlevlerinin aynı anda kullanımından oluşur. Diğer bir deyişle, değer oluşturmak amacıyla, kuruluşların hem rekabet etmeleri hem de işbirliği yapmalarını ifade eder. Sonuçta, birbirleriyle rekabet içinde olan ve rakip olarak yarışan kuruluşların gerekli alanlarda iş birliği içinde olmaları gerçekleşir.
Sektörün büyümesi, daha iyi ürünler sunulabilmesi amacıyla rekaberlik anlayışını benimseyen kuruluşlar; marka değerini, pazar paylarını, AR-GE alanında daha iyi sonuçları hedefler. Dolayısıyla, ana ilke, rakiplerin bir araya gelerek “kazan kazan” stratejisi ile yol almalarıdır.
İnsan Zekasını Aşabilecek Yapay Zeka
Son olarak süper zeka adı verilen bir öngörünün yer aldığı raporu paylaşmak istiyorum. 3 Nisan 2025 tarihli rapor, Yapay Zeka 2027 (AI 2027) adını taşıyor.
Daniel Kokotajlo, Scott Alexander, Thomas Larsen, Eli Lifland ve Romeo Dean tarafından yazılan rapor (https://ai-2027.com), 2035 yılına kadar, insanüstü yapay zeka ile gerçekleşeceklerin Sanayi Devrimi’ni geçecek sonuçları olabileceğinden söz ediyor. 2025-2027 yılları arasını dönemler halinde, olası öngörülerle anlatıyor.
Süper zeka adı verilen insan zekasını aşabilecek yapay zeka versiyonlarından, insansı robot olarak adlandırılan hümanoid sürecine kadar yazılmış çok ilgi çekici gelişmeler olabileceğine yer verilmiş.
Aslında, rapor okunduğunda geleceği şekillendirecek sürece hazırlanmak gerektiğini düşünmeye başlıyorsunuz.
Terzi Yapımı
Tüm bunları yaşlılık sigortasıyla birleştirmeyi, zorlama bir yorum olarak görmemeliyiz. Öncelikle sağlıklı yaşlanmanın yollarını bulmak için müdahale alanları geliştirerek kişilerin yaşam biçimlerini değiştirmeliyiz.
Bu müdahaleler; ne kadar kişiye özel ve terzi yapımı (taylor made) olursa o kadar amacına ulaşabilir.
Ne kadar hastalık öncesi döneme yönelik olursa o kadar önleyici ve koruyucu olur. Ne kadar kişiyi sürecin içine alabilirse o kadar değer oluşturur, yani sağlık kazanımı sağlar. Bunlar sağlık sigortacılarının doğrudan görevi değil ama iş listelerinde ön sıralarda gelen risk yönetimi araçları olabilmelidir.
Ekosistemde Rekabet ve İşbirliği
Bunları yaparken, birden fazla paydaşın rol aldığı bu ekosistemde hem rekabet etmeyi hem de gerekli alanlarda rakipleriyle işbirliği yapmayı bilmeli, yani rekaberliği gerçekleştirebilmeli.
Doğaldır ki, bunları teknolojiyi olabilen en fazla ölçüde kullanan simülasyonlarla birlikte doğru öngörebilmelidir. Yapay zekadan süper zekaya, sadece önümüzdeki üç yılda bile neler olabileceğine ilişkin olasılıkları iyi değerlendirmelidir.
İşte yaşlılık sigortası süreci de tam budur. Tasarımından hazırlanıp uygulanmasına her aşamasında, ilgili tüm paydaşların birlikte çalışmasını gerektirir. Hatta, aynı legolar gibi parça bütün ilişkisi içinde düşünülerek, sonraki adımların da stratejik planlamasının yapıldığı dinamik bir süreçtir.
Bu yüzden, önümüzdeki hafta, uzun dönemli bakım sigortasına ilişkin ülkemizde geçtiğimiz aylarda yayınlanan sağlık ekonomisi bakışıyla hazırlanan bir rapordan söz edeceğim. Buraya kadar paylaştıklarımla, konunun yakın ilişkisi daha da belirginleşecektir. Çünkü bilgiye dayanan ve kişi odaklı stratejilerin yapay zeka ile harmonizasyonu, her türlü düzeydeki işbirliklerini güçlendirecektir. Böylelikle sağlıklı yaşlanma, rekaberlik ve süper zeka ile doğru projeksiyonların önemi daha da netleşecektir.
(halukozsari@gmail.com, www.halukozsari.com)
