Emeklilikte düşük maaş almak herkesin endişesi. Özellikle son dönemde, kimi EYT’den emekli olanlar düşük emekli maaşlarından şikayet ediyor. Hal böyle olunca da çalışanlar, emekli maaşını artırmanın yolları olup olmadığını merak ediyor. Okuyuculardan da bu yönde çokça soru alıyorum. Kimileri ‘neden emekli maaşım düşük?’ diye soruyor, kimileri çalıştıkça emekli maaşının düşüp düşmediğini merak ediyor, kimileri de çalışırken yüksek emekli maaşı olmanın formülünü soruyor. İşte, tüm merak edilenler.
1-Emekli aylığı nasıl hesaplanıyor?
Emekli maaşı çalışanın ortalama aylık kazancı ile aylık bağlama oranının çarpımı sonucunda bulunuyor. Aylık kazançta, sosyal güvenlik kurumuna bildirilen prime esas kazanç önemli. Emekli maaşında, enflasyon oranı ve büyüme oranı gibi etkenlerde rol oynuyor. Aylık bağlama oranı ise, sigortalının malullük, yaşlılık ve ölüm sigortalarında toplam prim ödeme gün sayısının her 360 günü için yüzde 2 olarak uygulanıyor.
2-Emekli maaşının hesaplanmasında dönemsel fark var mı?
Var. 2000 yılı öncesi, 2000 yılı ve 2008 yılı sonrası olmak üzere farklı dönemlere göre maaş hesaplaması yapılıyor. 2000 yılından itibaren tüm yılların kazançlarına göre emekli maaşı hesabı yapılıyor. Şöyle anlatayım. 1999 öncesi için aylık bağlama oranı yüzde 60’lardaydı ve yüzde 76’ya kadar yükseliyordu. 1999 sonrasında sistem değişti ve 10 yıl içinde aylık bağlama oranı yüzde 35, sonraki her yıl için yüzde 2 ve 25 yıldan sonra her bir yıl için yüzde 1.5 artış yapılarak hesaplanmaya başladı. 20008 yılından sonra aylık bağlama oranı yüzde 50’ye düşürüldü. İşte, emekli maaşının düşük olmasının nedeni de bu. Aylık bağlama oranı düştükçe emekli maaşı da azalıyor. Dönemsel olarak bakıldığında; 2000 ve sonrasında prime esas kazanç, güncelleme katsayısı ile aylık bağlama oranının çarpımın sonucu maaş hesaplanırken, 2008 sonrasında aylık kazanç ve aylık bağlama oranının çarpımı ile maaş hesaplaması yapılmaya başlandı.
3-Uzun yıllar çalışmak emekli aylığını artırır mı?
Önemli olan uzun yıllar çalışmak değil, brüt kazancın, dolayısıyla da SGK bildirilen primlerin yüksek olması. SGK’ya yatırılan primler ne kadar yüksek olursa, emekli maaşı da o oranda yüksek olur.
4-Emeklilikte son 7.5 yıl ve 3.5 yılın önemi nedir?
Kişinin son 7 yılda hangi statüde çalıştığı önemli. Son 7 yılda, yani 2.520 gün, kişi hangi statüde çalışmışsa emekliliği de o statüye göre oluyor ve emekli aylığı da buna göre belirleniyor. 7 yılla da kasıt, son prim ödeme tarihinden önceki fiili hizmet yılı. Son 7 yılda Bağ-Kurlu çalışılmışsa bu statüden emekli olunuyor. Son 7 yılda hem Bağ-Kurlu hem de SSK’lı çalışılmış; o zaman da son 3.5 yıl -1.261 gün- hangi statüde iseniz, oradan emekli olacaksınız. Örneğin, son 7 yıl hem SSK’lı hem de Bağ-Kurlu olarak çalıştınız, ancak son 3.5 yıl SSK’lıydınız; emekliliğiniz de SSK’dan olacak ve buna göre maaş bağlanacak. 1 Ekim 2018’den sonra ilk kez sigortalı olanlarda durum değişiyor. Bu tarihten sonra sigorta olanlar için son 7 yıl kuralı geçerli değil, tüm çalışma süresine bakılarak emekli olunuyor ve maaş bağlanıyor. Burada da en fazla hangi statüde çalışılıp, prim ödenmişse emeklilik şartları da o statü üzerinden oluyor. Bu da alınacak emekli maaşını etkiliyor.
5-SSK’dan mı, Bağ-Kurdan mı emekli olmak daha avantajlı?
İşçi statüsünde emekli olmak, Bağ-Kur statüsünde emekli olmaya göre hem emeklilik süresi hem de emekli maaşı açısından daha avantajlı. Bağ-Kurdan emekli olunacaksa da prime esas kazancın yüksek gösterilmesi, hatta imkan varsa tavandan gösterilmesi emekli maaşını ciddi oranda artırır.
6-Askerlik borçlanması yaparak, emekli maaşı artırılabilir mi?
2000 yılı öncesi dönem için askerlik borçlanması yapılır ve borçlanma da yüksek tavandan yapılırsa, emekli maaşını katkısı olur.
7-Çalıştıkça emekli maaşı düşüyor mu?
Düşer, ama bu durum, asgari ücret ve asgari ücretin biraz üzerinde maaşla çalışanlar emekli olmayıp, yüksek maaş alabilmek için daha fazla çalıştıklarında emekli maaşları düşer. Yüksek ücret alanlar ise çalışmaya devam ettikçe emekli aylıkları yükselir.
8-Emekli maaşını artırmak için ne yapmak lazım?
Birincisi, SGK’ya yüksek prim yatırılması gerekir. Yüksek maaş alıp da SGK’ya düşük prim gösterilenler bunun bedelini emekli olduklarında aldıkları maaşın düşüklüğü ile ödemek durumunda kalırlar. İkincisi, imkanınız varsa Bağ-Kurdan değil SSK’dan emekli olun. İki işte çalışıyorsanız ve sadece bir tanesi için prim yatırılıyorsa, çalıştığınız her iki işten de prim yatırılmasını sağlayın.
Noyan Doğan/Hürriyet Gazetesi
